Ul. Zdrojowa w centrum miasta.
Świeradów-Zdrój (
niem.
Bad Flinsberg) –
miasto i gmina
w
województwie dolnośląskim
, w
powiecie lubańskim
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa jeleniogórskiego
.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 4492 mieszkańców.
Geografia
Położenie
Świeradów-Zdrój jest położony w
południowo
-
zachodniej
części
województwa dolnośląskiego
, w
południowej
części
powiatu lubańskiego
, w
Sudetach
, niedaleko
Jeleniej Góry
. Położony jest na wysokości 450-710 m n.p.m. w
Górach Izerskich
, w dolinie rzeki
Kwisy
(w tzw. Obniżeniu Świeradowskim), oddzielającym Wysoki Grzbiet na południu od Kamienickiego Grzbietu na północy. Miasto sąsiaduje z gminami
Mirsk
i
Leśna
oraz z
Czechami
(
kraj liberecki
,
powiat Liberec
).
Budowa geologiczna
Okolice Świeradowa zbudowane są ze
skał metamorficznych
–
gnejsów
i
granitognejsów
, z wkładkami
amfibolitów
należących do
bloku karkonosko-izerskiego
, a ściślej
metamorfiku izerskiego
. Na północnych zboczach
Kamienickiego Grzbietu
(
Zajęcznika
), w rejonie Czerniawy występują
łupki łyszczykowe
, leptynity i
leukogranity
. W łupkach w
XX
w. poszukiwano złóż
rud
cyny
.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[3] Świeradów-Zdrój ma obszar 20,77 km², w tym:
- użytki rolne: 41%
- użytki leśne: 40%
Miasto stanowi 4,85% powierzchni powiatu.
Części i osiedla miasta
-
Czerniawa-Zdrój
- Drożyna
- Graniczna
- Góreczno
- Górna
- Łęczyna
- Kamieniec
- Osiedle Gryf
- Podgórna
- Siemkowice
- Ulicko
System
TERYT
(Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju) wyróżnia tylko 5 części miasta, tj.
Czerniawa-Zdrój
, Góreczno, Kamieniec, Łęczyna i Ulicko.
Demografia
Świeradów-Zdrój jest 72. miastem w
województwie dolnośląskim
, pod względem liczby mieszkańców (na całkowitą liczbę 91 miast). Szczegółowe dane z
30 czerwca
2004
r.[4]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 4577 | 100 | 2469 | 53,9 | 2108 | 46,1 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 220,4 | 118,9 | 101,5 |
Według danych z roku 2002[3] średni dochód na mieszkańca wynosił 2106,17 zł.
Zmiana liczby ludności miasta
rok | mieszk. |
---|
1786 | 1294 |
1825 | 1542 |
1905 | 1910 |
1939 | 2803 |
1961 | 3085 |
1970 | 2982 |
2004 | 4577 |
2005 | 4575 |
2008 | 4499 |
Historia
Pierwsza wzmianka o Świeradowie pochodzi z 1524 roku jako Fegebeutel. Odkryte już wtedy wody mineralne zostały wzmiankowane po raz pierwszy w 1572 roku, w książce Leonarda Thurneyssera – berlińskiego lekarza. Dopiero ponad sto pięćdziesiąt lat później zostały zbadane i uznane za lecznicze. Uzdrowiskowe moce przyczyniły się do budowy Domu Zdrojowego w 1899 roku w otaczającym go Parku Zdrojowym. Świeradów był trzykrotnie plądrowany w latach 1634-1639. Jednym z powodów było przywiązanie mieszkańców ówczesnego Świeradowa do wiary protestanckiej. Również w 1642 roku Świeradów został ograbiony. W 1645 roku stacjonowały tu wojska rotmistrza Hermanna podczas szturmu zamku Gryf przez Szwedów.
W roku
1840
Świeradów liczył 1687 mieszkańców. W 1909 roku z inicjatywy prywatnego inwestora doprowadzono z Mirska linię kolejową. W 1935 r. utworzono związek, czego konsekwencją było m.in. wybudowanie drogi do
Szklarskiej Poręby
.
Po kapitulacji III Rzeszy w maju 1945 r. uzdrowisko zostało zajęte przez wojska radzieckie, a następnie przekazane polskiej administracji. Jego dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec. Wobec braku historycznej nazwy polskiej, miejscowość nazywano początkowo Wieniec-Zdrój[], by ostatecznie ustalić obecną formę w plebiscycie w 1946 r[]. W tym samym roku osada uzyskała prawa miejskie. 1 stycznia 1973 roku do miasta włączono sąsiednie sołectwo –
Czerniawę Zdrój
.
Kalendarium
- 1524 – pierwsza wzmianka o miejscowości (jako Fegebeutel)
- 1559 – wzmianka o wsi Flinsberg
- 1597 – osiedlenie się pierwszych 20 rodzin w miejscu obecnej dzielnicy Góreczno
- 1572 – pierwsza wzmianka o miejscowych
wodach
w
książce
autorstwa Leonarda Thurneyssera
- 1600 – inna wzmianka o
wodach
w publikacji autorstwa Kaspera Schwenckfeldta
- 1667 – inna wzmianka o
wodach
I. Nasona
- 1634-1639 – trzykrotne plądrowanie miejscowości
- 1642 – plądrowanie wsi przez wojska gen. Piccolominiego
- 1645 – stacjonowanie wojsk rotmistrza Hermanna podczas oblęgania
zamku Gryf
- 1683 – wzmianka o leczniczych
wodach
we Flinsbergu w kronice Fryderyka Luca
- 1783 – badania potwierdzające leczniczość miejscowych wód
- 1754 – okrycie
dachem
i ocembrowanie górnego źródła
- 1909 – wybudowanie połączenia
kolejowego
- 1945 – zajęcie uzdrowiska przez wojska radzieckie; włączenie do Polski; początek wysiedlania dotychczasowej ludności do Niemiec; wprowadzenie nazwy Wieniec-Zdrój
- 1946 – uzyskanie praw miejskich
- 1947 – zmiana nazwy miasta na Świeradów-Zdrój
Uzdrowisko
Pijalnia wody w Świeradowie-Zdroju
Unikalny, podgórski
klimat
, sieć
szlaków turystycznych
i
rowerowych
, zasoby naturalnych surowców leczniczych:
wody mineralne
, wody
radonowe
, złoża
borowiny
umożliwiające leczenie
chorób reumatycznych
i narządów ruchu, przyciągają
turystów
i
kuracjuszy
od
XVII wieku
. Nazywane jest perłą uzdrowisk
dolnośląskich
.
O wyjątkowości tych miejsc stanowią: najdłuższa na
Dolnym Śląsku
hala
spacerowa, egzotyczna roślinność,
promenada
spacerowa,
tarasy
, sztuczna
grota
oraz galeria widokowa na wieży z
zegarem
.
Tutejsze wody lecznicze –
radoczynne
szczawy
, o różnym stopniu
zmineralizowania
, używane zarówno do picia, jak i do kąpieli oraz okłady borowinowe, leczą przede wszystkim choroby reumatyczne, narządów ruchu, układu krążenia oraz
choroby ginekologiczne
.
Obiekty uzdrowiskowe:
- Dom Zdrojowy (220 miejsc)
- Wacław (74 miejsc)
- Słoneczko
- Willa Gracja (44 miejsc)
- Centrum Reumatologii i Rehabilitacji Goplana
- Zespół Szpitali Dziecięcych w Czerniawie-Zdroju (100 miejsc)
Historia uzdrowiska
Pierwsza wzmianka o wodach leczniczych w Świeradowie pochodzi z książki
berlińskiego
lekarza
Leonarda Thurneyssera z 1572 roku. Również jest wzmianka o o kwaśnych
wodach mineralnych
, której biją ze źródła przy wsi Fegebeutel pod wysokim lasem, pochodząca z 1600 roku z naukowej publikacji Kaspera Schwenckfeldta. Z badań przeprowadzonych w roku 1783 potwierdzono to, że wody świeradowskie skutecznie leczą wiele schorzeń. W 1754 roku okryto dachem górne źródło, a w 1768 roku przebudowano górne źródło i wybudowano dom mieszkalny z 14 pokojami. W latach 1920-1930 znajdowało już się kilka zakładów uzdrowiskowych (m.in. Dom Zdrojowy i Łazienki Leopolda).
Zabytki
Kościół pod wezwaniem świętego Józefa
- Kościół pod wezwaniem świętego Józefa — Kościół pod wezwaniem świętego Józefa został wybudowany z inicjatywy hrabiny Marii von
Schaffgotsch
w latach
1898
-
99
. Swoją nazwę
kościół
zawdzięcza ołtarzowi poświęconemu św. Józefowi przeniesionemu ze starej kaplicy, która tworzy integralną część obecnego kościoła. Kaplica w Świeradowie powstała już w roku
1785
, poświęconą rok później pod wezwaniem św.
Jana Nepomucena
.
- Dom Zdrojowy — Obecny budynek Domu Zdrojowego powstał w roku
1899
na podstawie projektu architekta Grossera w miejscu zniszczonego w trakcie pożaru Domu Źródlanego
14 grudnia
1895
r. Obiekt składa się z dwóch części połączonych najdłuższą na
Dolnym Śląsku
Halą Spacerową o długości 80
metrów
. Dom Zdrojowy jest zaakcentowany wieżą
zegarową
o wysokości 46
metrów
. Taras przed Domem Zdrojowym ma ponad 160
metrów
długości. Przed Domem Zdrojowym znajduje się również sztuczna
grota
(kiedyś pijalnia
wód mineralnych
).
- Łazienki Leopolda — Łazienki Leopolda powstały przy górnym źródle w latach
1838
-
39
. Budynek jest w kształcie
czworoboku
, przebudowany po
pożarze
w
1881
roku
, w trakcie temu dobudowano drugie piętro. Budynek przeszedł również modernizację w roku
1908
. Obecnie w budynku mieści się Centrum
Reumatologii
Goplana.
- Zakład kuracji borowinowej (dawniej Łazienki Marii) — Zakład kuracji borowinowej zwane dawniej Łazienki Marii powstały w
1904
roku. W budynku można korzystać z zabiegów
borowinowych
. Znajdowało się tu 12 kabin do całkowitych kąpieli, poczekalnia, dwie kadzie i zbiornik do parowania kory, później również
kotłownia
, zbiornik na wodę mineralną i
pralnia
parowa.
- Czarci Młyn — Czarci Młyn został zbudowany ok.
1890
roku
. Do ok.
1951
roku
młyn
był napędzany kołem wodnym, jednym z nielicznych zachowanych w regionie. Wyposażenie młyna jest oryginalne, nie ulegało zmianie i jest ono typowe dla młynów gospodarczych z przełomu
XIX
i
XX wieku
.
-
Schronisko Na Stogu Izerskim
— Schronisko znajdujące się na
Stogu Izerskim
zostało oddane do użytku
24 października
1924
roku
. Jest ono wybudowane w charakterystycznym śląsko-łużyckim stylu.
Turystyka
Świeradów-Zdrój jest typowo
turystyczną
miejscowością nastawioną głównie na kuracjuszy i narciarzy. Jest tu dobrze rozwinięta baza noclegowo-hotelowa. W mieście znajduje się bogata oferta organizowanych corocznie imprez kulturalno-rozrywkowych. Dodatkowo można wypełniać czas wolny pobytem na jednym z trzech
basenów
,
kortach tenisowych
, terenach do
jazdy konnej
, itp. Natomiast
zimą
są do dyspozycji dwa
tory saneczkowe
, oraz sześć
wyciągów narciarskich
, a także całoroczna kolej gondolowa na
Stóg Izerski
.
Kolej gondolowa na Stóg Izerski
Budowa kolei gondolowej na
Stóg Izerski
rozpoczęła się w
marcu
2007
roku
, a ukończono ją w
listopadzie
2008
r. Kolej ma długość 2172 m, stacja dolna jest na wysokości 620 m
n.p.m.
, a górna 1060 m n.p.m.[5]. Kolej ma 71 ośmioosobowych wagoników. Między stacją górną a dolną jest oświetlona
nartostrada
o długości 2500
metrów
. Kolej gondolowa została oddana do użytku
17 grudnia
2008
r.[6], ale oficjalne otwarcie odbyło się
10 stycznia
2009
r.[7]
Szlaki
Tu zaczyna się, ciągnący się przez całe
Sudety
–
Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza
. Stąd też wychodzą trasy w stronę:
Szklarskiej Poręby
i
Karkonoszy
;
Karłowa
i
Gór Stołowych
. Turyści preferujący krótkie górskie wypady, z przyjemnością wybiorą się trasami spacerowymi, w stronę górujących nad Świeradowem
Stogu Izerskiego
lub
Sępiej Góry
, na której wg legend znajdować się miała
pogańska świątynia
. Ciekawymi miejscami turystycznymi, w których notabene również znajdować się miały pogańskie świątynie, są
Babia Przełęcz
, zwana inaczej Polaną Czarownic oraz (znajdujące się bliżej wsi Kopaniec)
Ciemny Wądół
i Sowi Kamień na zachodnim zboczu
Ciemniaka
.
Lista szlaków turystycznych:
Gospodarka
Obecnie Świeradów-Zdrój opiera się głównie na
turystyce
Szczególnie obecnie jest dużo turystów z
Niemiec
(głownie emerytów) stąd też w mieście można spotkać się zarówno z
polskimi
szyldami jak i
niemieckimi
. O nastawieniu na turystykę świadczy o tym duża liczba
hoteli
, lokalizacja miasta i funkcja uzdrowiskowa miasta. W mieście głównie na obrzeżach działają również niewielkie zakłady
przemysłowe
(m.in.
tartak
). W centrum znajduje się duża liczba
sklepów
, salonów SPA jak MedicSPA, instytucji usługowych i gastronomicznych.
Transport
Przez miasto prowadzą dwie drogi wojewódzkie:
W mieście znajduje się przystanek
PKS
, z którego można dojechać głównie do pobliskich miast, ale również są połączenia dalekobieżne (np. do
Wrocławia
).
Do miasta prowadzi nieczynna przez wiele lat linia kolejowa. Znajduje się również budynek dawnej
stacji kolejowej
, przystosowany obecnie głównie do celów mieszkalnych.
31 października
1909
roku została uruchomiona
linia kolejowa Mirsk – Świeradów Zdrój (linia D29-336)
.
12 lutego
1996
r. o godzinie 17.00 wyjechał ze stacji ostatni pociąg osobowy w kierunku
Gryfowa Śląskiego
[8]. Do
1 stycznia
1997
do miasta kursowały pociągi towarowe.
Oświata
- Szkoły podstawowe:
- Gimnazja:
- Gimnazjum nr 1 im. Ratowników Górskich w Miejskim Zespole Szkół
- Inne:
- Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Specjalnych przy Szpitalu Uzdrowiskowym dla Dzieci
- Gimnazjum w Zespole Szkół Specjalnych przy Szpitalu Uzdrowiskowym dla Dzieci
Sport
Obiekty sportowe:
- stadion miejski
- kręgielnia
- trzy baseny kryte (w hotelu Malachit, domu wypoczynkowym Magnolia i w domu kuracyjnym Leo)
- dwie siłownie (w hotelu Malachit i w Miejskim Zespole Szkół)
Imprezy
- Zlot pojazdów zabytkowych IKAR
- Bike Maraton
- Zlot pojazdów amerykańskich UsaShow
- Europejskie Spotkania Młodych Muzyków
Pochodzenie nazwy miasta
Świeradów jest nazwą wywodzącą się od imienia
słowackiego
świętego
Świerada
, która została nadana miastu po II wojnie światowej w
1946
(krótko po wojnie funkcjonowała nazwa Włyńsk[9]).
Kontrowersje w sprawie nazwy
Nazwy miejscowości i ich części ustalane są przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, który, po zasięgnięciu opinii
Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych
, publikuje wykazy nazw oraz ogłasza ich zmiany w Dzienniku Ustaw. Tak ustalone nazwy są oficjalnymi nazwami urzędowymi. Wszystkie inne formy nazw są nazwami potocznymi.
Nazwa miejscowości Świeradów-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest właśnie formą zatwierdzoną urzędowo. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. Świeradów Zdrój, jest natomiast formą potoczną. Do niedawna forma Świeradów Zdrój była jednak podawana jako poprawna przez słowniki języka polskiego (np. przez „Nowy słownik ortograficzny PWN”). Powstawał przez to rozdźwięk pomiędzy formą urzędową nazwy tego miasta a formą słownikową. Jednak te różnice przestały istnieć w 2004 roku. Wtedy to
Rada Języka Polskiego
uchwaliła, że dwuczłonowe nazwy wszystkich miejscowości z członem „Zdrój” występującym na drugim miejscu należy pisać z łącznikiem, co znaczy, że również z językowego punktu widzenia obecnie jedynie poprawną formą jest Świeradów-Zdrój.
Sąsiednie gminy
Gmina również sąsiaduje z
Czechami
.
Miasta partnerskie
Znane osoby związane ze Świeradowem-Zdrój
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne